Nhược thị là thuật ngữ y học dùng để chỉ tình trạng thị lực kém ở một bên hay cả hai bên mắt xảy ra do một sự trở ngại nào đó trong quá trình phát triển thị lực bình thường trong suốt thời thơ ấu. Mắt được gọi là nhược thị khi có thị lực tối đa sau điều chỉnh kính dưới 7/10 đồng thời không phát hiện được tổn thương thực thể nào qua thăm khám. Để hiểu gõ hơn nhược thị là gì? Cách chữa trị sao cho hiệu quả, ta sẽ cùng tìm hiểu dưới đây!
Nhược thị là gì? Cách chữa trị nhược thị
Nhược thị (tiếng Anh: Amblyopia) là tình trạng thị lực của một mắt (hoặc đôi khi cả hai mắt) bị suy giảm do não và mắt không phối hợp hiệu quả, không phải do bệnh lý thực thể ở mắt. Mặc dù mắt có thể có cấu trúc bình thường, nhưng não bộ lại ưu tiên hình ảnh từ mắt “khỏe” và dần “bỏ qua” hình ảnh từ mắt yếu, khiến mắt này không phát triển thị lực đúng cách.
Tình trạng này thường xuất hiện từ nhỏ, nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến giảm thị lực vĩnh viễn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến học tập, công việc và sinh hoạt hàng ngày.
Yếu tố then chốt trong việc điều trị nhược thị cho trẻ là phát hiện chính xác nguyên nhân và mức độ bệnh, độ tuổi của trẻ, sự kết hợp và chăm sóc giữa bác sĩ và gia đình.
Nếu trẻ được đi khám sớm, thời gian tập luyện thường chỉ mất vài tuần đến vài tháng. Tuy nhiên nếu trẻ phát hiện muộn ở lứa tuổi 10-20 thì thời gian điều trị có thể mất từ vài tháng đến vài năm. Sau khi mắt đã đi vào ổn định, tùy từng trường hợp vẫn phải được điều trị duy trì hoặc theo dõi lâu dài để tránh nhược thị tái phát.
Hiện nay biện pháp cơ bản nhất điều trị nhược thị là tập luyện. Trẻ sẽ bịt một mắt lành và tập nhìn bằng mắt bệnh, hoặc tra thuốc khiến mắt lành suy yếu, kích thích thị giác của mắt bệnh. Phương pháp tập có thể là những hoạt động thị giác tích cực hoặc những máy kích thích chức năng võng mạc, luyện tập thị giác 2 mắt…
Nguyên nhân gây bệnh
Thị lực phát triển nhanh chóng trong những năm đầu đời, đạt gần tối đa lúc 6 tuổi và ổn định vào khoảng 12 tuổi. Để thị lực phát triển tốt, việc tiếp nhận hình ảnh của hai mắt phải đầy đủ và hài hòa, tức là trục thị giác phải thông thoáng và hai mắt phải thẳng hàng cùng nhau.
Mắt sẽ truyền tín hiệu về não để xử lý dần dần hoàn thiện chức năng thị giác hai mắt. Bất cứ nguyên nhân nào gây cản trở đến sự nhìn rõ của một trong hai mắt hoặc có sự tương tác bất thường giữa hai mắt trong giai đoạn phát triển này có thể gây thị lực kém hay nhược thị.
- Lé mắt là nguyên nhân hàng đầu gây nhược thị, đặc biệt là lé thường xuyên ở một bên. Lúc này não chỉ nhận tín hiệu do mắt lành đem lại, mắt kia sẽ bị phế bỏ và ngày càng trở nên vô dụng.
- Khúc xạ một hoặc hai mắt có vấn đề, thường không đồng đều giữa hai bên hay còn gọi là bất đồng khúc xạ. Bệnh nhân đã không đi khám, không tuân thủ theo đơn kính và chế độ tập luyện.
- Đường đi của ánh sáng tới võng mạc bị cản trở do: sẹo giác mạc, đục thể thủy tinh bẩm sinh, sụp mi, làm cho mắt không thể tiếp nhận tốt hình ảnh để truyền lên não xử lý.
Hầu hết nguyên nhân trên đây có thể khắc phục được nều được chẩn đoán sớm nhất là trước 6 tuổi. Điều trị không đúng hoặc không kịp thời mắt sẽ nhược thị quá nặng và “vô phương cứu chữa”
Biểu hiện bệnh nhược thị
Một số triệu chứng trẻ nhược thị có thể biểu hiện:
- Lé mắt
- Hay nheo mắt
- Nghiêng đầu vẹo cổ khi nhìn
- Than mỏi mắt
Tuy nhiên, khi bị nhược thị, nhiều trẻ không có dấu hiệu gì đặc biệt dẫn đến việc rất khó phát hiện. Vì trẻ đã thích nghi qua thời gian dài nên trẻ ít khi phàn nàn vì thị lực kém, thường bệnh nhược thị chỉ được phát hiện khi sàng lọc.
Để phát hiện sớm nhược thị, nên cho trẻ đi khám mắt ở các thời điểm quan trọng như: trước tuổi mầm non, trước khi vào mẫu giáo và trước khi vào lớp một và tái khám hàng năm. Một cách nữa để phát hiện nhược thị là bịt từng mắt xem có mắt nào bị mờ hơn so với mắt bên kia. Mắt mờ hơn chính là mắt có nguy cơ nhược thị.
Lưu ý quan trọng khi điều trị nhược thị
Nhược thị không thể tự khỏi nếu không có sự can thiệp y tế phù hợp. Đây là tình trạng cần được phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt. Càng điều trị muộn, khả năng phục hồi thị lực càng thấp, do não bộ dần mất khả năng học cách xử lý hình ảnh từ mắt yếu. Ở người lớn, việc điều trị nhược thị trở nên rất khó khăn vì lúc này hệ thần kinh thị giác đã hoàn thiện, gần như không còn khả năng điều chỉnh. Chính vì vậy, việc khám mắt định kỳ cho trẻ nhỏ là cực kỳ quan trọng để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.
Thực tế cho thấy, càng điều trị muộn, khả năng hồi phục càng thấp, vì não bộ – đặc biệt là khu vực xử lý thị giác – chỉ phát triển mạnh mẽ trong những năm đầu đời. Sau giai đoạn này (khoảng 7–8 tuổi), não gần như hoàn thiện và khả năng “học lại” cách nhìn từ mắt yếu trở nên rất khó khăn, thậm chí không thể. Đây là lý do tại sao người lớn mắc nhược thị rất hiếm khi cải thiện được thị lực, ngay cả khi áp dụng các biện pháp hiện đại như chỉnh kính, tập luyện hoặc can thiệp phẫu thuật.
Do đó, để đảm bảo sự phát triển toàn diện về thị lực cho trẻ, phụ huynh cần chủ động cho trẻ đi khám mắt định kỳ từ sớm, lý tưởng là bắt đầu từ 3 tuổi trở đi, hoặc ngay khi thấy những dấu hiệu bất thường như nghiêng đầu, nheo mắt, dễ vấp ngã, đọc chậm…
Kết luận
Nhược thị là gì? Cách chữa trị là câu hỏi mà nhiều phụ huynh quan tâm nhưng chưa thực sự hiểu rõ. Nhược thị là một rối loạn thị giác phổ biến ở trẻ em, thường bị bỏ sót do không có biểu hiện rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, trẻ hoàn toàn có khả năng phục hồi thị lực bình thường..
Điều quan trọng nhất là sự chủ động của phụ huynh trong việc theo dõi và cho trẻ khám mắt định kỳ, đặc biệt trong giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi. Đừng để lỡ “giai đoạn vàng”, vì điều trị muộn có thể dẫn đến suy giảm thị lực vĩnh viễn, ảnh hưởng đến cả quá trình học tập và chất lượng cuộc sống của trẻ sau này.
Mắt Kính Nam Quang
- CN1: 670 Sư Vạn Hạnh, P.12, Quận 10, HCM
- Hotline: 0933 60 30 38
- CN2: 53 Nguyễn Trãi, P. Bến Thành, Quận 1, HCM
- Hotline: 0946 00 81 10
- Website: https://matkinhnamquang.com/
- Fanpage: https://www.facebook.com/namquangmatkinh
- Instagram: https://www.instagram.com/nam_quang_optic
- Youtube: https://www.youtube.com/c/M%E1%BA%AETK%C3%8DNHNAMQUANG1958
- Tiktok: https://www.tiktok.com/@matkinhnamquang
- Google map: https://maps.app.goo.gl/W4Ggu98GwKPRFVEv5
- Google map: https://maps.app.goo.gl/nD6HcN1Gqd3VFsLP7
Bệnh viện Mắt Sài Gòn
Ths.BS Lưu Hồng Ngọc
