Mắt màu xanh dương không chỉ nổi bật bởi vẻ cuốn hút mà còn ẩn chứa những bí mật thú vị về nguồn gốc và di truyền. Dù hiếm gặp, đôi mắt này lại có mối liên hệ bất ngờ với một đột biến gen từ hàng nghìn năm trước tại châu Âu. Liệu màu mắt xanh có thể di truyền thế nào qua các thế hệ? Mắt Kính Nam Quang sẽ giới thiệu rõ hơn trong bài viết sau.

Mục lục

Mắt màu xanh dương là gì?

Mắt màu xanh dương là một trong những màu mắt ít phổ biến hơn trên thế giới, chiếm khoảng 8% dân số toàn cầu. Đây là một màu mắt nhạt, thường xuất hiện ở người có nguồn gốc châu Âu, đặc biệt ở khu vực Bắc Âu như Phần Lan, Estonia, Thụy Điển, Na Uy và Đan Mạch.

Về mặt khoa học, màu sắc của mắt được xác định bởi lượng và loại sắc tố melanin trong mống mắt (phần màu sắc của mắt). Không giống như một số màu mắt khác, mắt xanh dương không chứa sắc tố xanh dương. Thay vào đó, mắt màu xanh dương được tạo ra bởi hiện tượng tán xạ Rayleigh (Rayleigh scattering).

Cụ thể hiện tượng tán xạ Rayleigh là hiện tượng ánh sáng xanh có bước sóng ngắn bị tán xạ nhiều hơn các màu khác khi đi vào mống mắt, tương tự như cách bầu trời có màu xanh. Lượng melanin thấp trong mống mắt của người có đôi mắt màu xanh dương cho phép ánh sáng xanh được tán xạ và phản xạ ra ngoài nhiều hơn, tạo nên màu xanh đặc trưng.

Tại sao một số người có mắt màu xanh dương?

Màu mắt, bao gồm cả mắt màu xanh dương, là kết quả của sự kết hợp phức tạp giữa nhiều yếu tố di truyền. Đây không phải là một đặc điểm được quyết định bởi một gen duy nhất mà là sự tương tác của nhiều gen.

Hai gen quan trọng liên quan đến màu mắt là OCA2 và HERC2. Gen OCA2 chịu trách nhiệm sản xuất một loại protein hỗ trợ tạo melanin, trong khi HERC2 điều chỉnh hoạt động của OCA2. Một biến thể trong gen HERC2 có thể “tắt” hoạt động của OCA2, làm giảm sản xuất melanin, dẫn đến màu mắt sáng hơn như xanh dương.

Gen đôi mắt màu xanh dương được xem là gen lặn, trong khi mắt nâu là gen trội. Điều này có nghĩa là để một người có mắt màu xanh dương, họ cần thừa hưởng hai bản sao gen lặn từ cả cha và mẹ. Tuy nhiên, màu mắt là đặc điểm do nhiều gen điều khiển, nên không thể dự đoán chính xác chỉ dựa vào một cặp cha mẹ.

Các sự thật liên quan đến màu mắt xanh dương

Đôi mắt màu xanh dương từ lâu đã được xem là biểu tượng của sự cuốn hút và bí ẩn, thường khiến người khác lầm tưởng đây là màu mắt hiếm gặp nhất. Tuy nhiên, sự thật về mắt màu xanh dương có thể khiến bạn bất ngờ. Dưới đây là những điều thú vị có thể bạn chưa từng biết bao gồm cả việc mắt màu xanh dương không phải là màu mắt hiếm nhất.

Mắt màu xanh dương không phải là màu mắt hiếm

Theo một báo cáo thống kê từ World Atlas, mắt màu xanh dương chiếm khoảng 8% dân số toàn cầu. Trong khi mắt xám chỉ chiếm 1% và mắt màu xanh lá chiếm khoảng 2%. Vì vậy, đôi mắt màu xanh dương được xem là hiếm so với mắt nâu, nhưng không phải là màu mắt hiếm nhất.

Mắt màu xanh dương nhưng không có sắc tố xanh dương trong mắt

Đây là một sự thật thú vị và thường gây ngạc nhiên. Mắt màu xanh dương không chứa bất kỳ sắc tố xanh dương nào. Màu sắc mà chúng ta nhìn thấy là kết quả của hiện tượng tán xạ Rayleigh. Khi ánh sáng đi vào mống mắt có ít melanin, bước sóng ánh sáng xanh sẽ bị tán xạ ngược trở lại nhiều hơn, khiến mắt trông có màu xanh.

Các bước sóng ánh sáng dài hơn (như đỏ, vàng) ít bị tán xạ hơn và được hấp thụ hoặc đi qua mống mắt. Điều này hoàn toàn khác với cách các sắc tố khác tạo ra màu sắc cho tóc hoặc da.

Những người có đôi mắt màu xanh dương đều có chung tổ tiên

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học tại Đại học Copenhagen (Đan Mạch), ban đầu tất cả con người đều có mắt màu nâu. Tuy nhiên, khoảng 6.000 – 10.000 năm trước, đã xảy ra một đột biến di truyền ở một cá nhân sống tại châu Âu, và chính sự đột biến này đã lần đầu tiên tạo ra màu mắt xanh dương.

Cụ thể, đột biến này ảnh hưởng đến gen OCA2 trên nhiễm sắc thể, tạo ra một “công tắc” làm giảm hoạt động của gen này, từ đó hạn chế sản xuất sắc tố melanin trong mống mắt. Melanin là sắc tố quyết định màu mắt: mắt nâu có nhiều melanin, còn mắt màu xanh dương có rất ít. Đột biến này không làm mất hoàn toàn gen OCA2 mà chỉ làm giảm lượng melanin, khiến mắt nâu “loãng” thành đôi mắt màu xanh dương.

Do tất cả những người có mắt màu xanh dương đều thừa hưởng cùng một đột biến gen ở cùng một vị trí DNA, nên họ có thể được xem là có một tổ tiên chung duy nhất. Nói cách khác, đôi mắt màu xanh dương không phát sinh độc lập nhiều lần mà bắt nguồn từ một nguồn gốc di truyền duy nhất.

Một số trẻ sơ sinh có màu mắt xanh nhưng lại chuyển sang màu nâu

Màu mắt của trẻ sơ sinh không cố định. Nhiều bé sinh ra với đôi mắt màu xanh dương nhạt, nhưng màu này có thể thay đổi thành xanh lá cây, xám hoặc nâu trong vòng vài tháng đầu đời. Lý do là khi mới sinh, melanin trong mống mắt chưa tích tụ đủ. Dưới tác động của ánh sáng và phát triển sinh học, cơ thể trẻ tăng sản xuất melanin, làm thay đổi màu mắt.

Do đó, cha mẹ không nên vội khẳng định con mình sẽ có mắt màu xanh dương cho đến khi trẻ ít nhất 6 tháng tuổi.

Bố mẹ mắt màu nâu có thể sinh con có mắt màu xanh dương

Sự thật này có thể khiến nhiều người ngạc nhiên: một cặp vợ chồng đều có mắt màu nâu hoàn toàn có thể sinh ra một em bé có đôi mắt màu xanh dương. Điều này phá vỡ quan niệm cũ rằng màu mắt chỉ đơn thuần là do một gen trội hay gen lặn quyết định.

Ngày nay, khoa học đã chỉ ra rằng màu mắt được quyết định bởi sự tương tác của nhiều gen khác nhau, chứ không phải chỉ một cặp gen duy nhất. Sự kết hợp phức tạp của các gen này có thể dẫn đến những kết quả bất ngờ về màu mắt ở thế hệ sau. Do đó, nếu bạn và người bạn đời có mắt nâu mà con bạn lại có đôi mắt màu xanh dương, đừng quá ngạc nhiên nhé!

Cách làm cho mắt trông giống mắt màu xanh dương

Dù không có đôi mắt màu xanh dương bẩm sinh, bạn vẫn có thể tạo ấn tượng mắt xanh thông qua nhiều phương pháp:

Kính áp tròng màu xanh dương: Là cách nhanh chóng và phổ biến nhất để thay đổi màu mắt. Có loại dùng 1 ngày hoặc dài hạn, nên chọn loại an toàn, được chứng nhận y tế.
Trang điểm: Dùng phấn mắt, kẻ mắt, mascara màu xanh dương hoặc xám có thể tạo hiệu ứng mắt sáng hơn. Các tông màu như đồng, cam đất, nâu nhạt giúp làm nổi bật mắt xanh giả.
Giải pháp thẩm mỹ: Phẫu thuật cấy ghép mống mắt nhân tạo (đắt tiền và có rủi ro) hoặc phẫu thuật laser đổi màu mắt – đều là lựa chọn lâu dài nhưng cần cân nhắc kỹ về an toàn.

So sánh mắt màu xanh dương với các màu mắt khác

Dưới đây là bảng so sánh chi tiết đặc điểm giữa các màu mắt với đôi mắt màu xanh dương giúp bạn hiểu rõ hơn:

Đặc Điểm	Mắt màu xanh dương	Mắt màu xanh lá	Mắt màu nâu	Mắt màu xám
Đặc điểm chung	Màu mắt được tạo ra do tán xạ Rayleigh với lượng melanin rất ít.	Kết hợp giữa lượng melanin vừa phải và sắc tố lipochrome màu vàng nhạt.	Màu mắt phổ biến nhất, chứa lượng melanin lớn.	Rất ít melanin, cấu trúc collagen đặc biệt gây tán xạ ánh sáng khác biệt.
Lợi thế	Thường được coi là đẹp, độc đáo.	Độc đáo và tương đối hiếm.	Bảo vệ tốt nhất khỏi ánh nắng mặt trời và tia UV.	Độc đáo, có thể thay đổi sắc thái tùy theo ánh sáng.
Nhược điểm	Nhạy cảm với ánh sáng, dễ bị tổn thương bởi tia UV.	Có thể nhạy cảm với ánh sáng hơn mắt nâu.	Ít nhạy cảm với ánh sáng.	Có thể nhạy cảm với ánh sáng tương tự mắt xanh dương.

Những hiểu lầm về mắt màu xanh dương

Mắt màu xanh dương không chỉ là một đặc điểm ngoại hình mà còn gắn liền với nhiều quan niệm và hiểu lầm trong văn hóa và xã hội:

Người có mắt xanh “lạnh lùng”: Đây là một định kiến phổ biến, cho rằng người sở hữu đôi mắt màu xanh dương thường có tính cách lạnh lùng, xa cách. Tuy nhiên, không có bằng chứng khoa học nào chứng minh mối liên hệ giữa màu mắt và tính cách. Tính cách của một người được hình thành bởi nhiều yếu tố phức tạp như gen, môi trường sống, giáo dục và trải nghiệm cá nhân.
Mắt xanh thông minh hơn?: Một số người tin rằng những người có đôi mắt màu xanh dương thông minh hơn hoặc có năng lực đặc biệt. Đây hoàn toàn là một hiểu lầm không có cơ sở khoa học. Trí thông minh và năng lực cá nhân không liên quan đến màu mắt.
Sự mê tín gắn với mắt xanh: Trong một số nền văn hóa, mắt màu xanh dương được coi là dấu hiệu của may mắn, sự bảo vệ khỏi điều xấu hoặc thậm chí là khả năng đặc biệt. Ngược lại, ở một số nơi khác, nó có thể bị gán cho những ý nghĩa tiêu cực. Những quan niệm này chỉ là những truyền thuyết dân gian và không có căn cứ thực tế

>>> Tìm hiểu: Mắt màu tím là gì? Sự thật khoa học về hiện tượng cực hiếm này

Sức khỏe liên quan đến mắt màu xanh dương

Mắt xanh không chỉ nhạy cảm hơn với ánh sáng mà còn tiềm ẩn nguy cơ cao hơn với một số bệnh lý về mắt điều mà những ai sở hữu màu mắt này cần đặc biệt lưu ý.

Nhạy cảm với ánh sáng (tia UV)

Mắt màu xanh dương có ít melanin nên khả năng bảo vệ khỏi tia UV và ánh sáng xanh yếu hơn các màu mắt khác. Điều này khiến người sở hữu mắt xanh dễ bị chói, mỏi mắt và tổn thương khi tiếp xúc ánh nắng mặt trời. Vì vậy, họ nên tránh nắng gắt và luôn đeo kính râm chất lượng khi ra ngoài.

Nguy cơ mắc bệnh ở người mắt màu xanh dương

Người mắt màu xanh dương có nguy cơ cao mắc các loại ung thư mắt như u ác tính màng bồ đào do thiếu lớp bảo vệ tự nhiên khỏi tia cực tím. Bác sĩ nhãn khoa khuyên nên đeo kính chống UV thường xuyên để giảm rủi ro này, đặc biệt ở người lớn tuổi.

Một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người mắc tiểu đường loại 1 cao hơn trong nhóm có mắt xanh dương, đặc biệt ở châu Âu. Dù mối liên hệ chưa được khẳng định chắc chắn, điều này vẫn được xem là một yếu tố sức khỏe cần theo dõi thêm.

Melanin cũng tồn tại trong tai trong nơi liên quan đến thính giác. Vì mắt xanh thường thiếu melanin, một số nhà nghiên cứu cho rằng người mắt sáng có thể dễ tổn thương thính giác hơn, đặc biệt sau khi tiếp xúc tiếng ồn lớn.

Bảo vệ mắt bằng mắt kính chính hãng tại Mắt Kính Nam Quang

Mắt Kính Nam Quang hiểu rằng mỗi đôi mắt là duy nhất, đặc biệt là đôi mắt màu xanh dương. Với các dòng kính chính hãng được trang bị tròng kính chống tia UV 100%, tròng kính đổi màu thông minh và lớp phủ chống chói cao cấp, bạn hoàn toàn có thể yên tâm bảo vệ mắt khỏi ánh nắng gắt hay ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử.

Hơn thế, đội ngũ chuyên viên giàu kinh nghiệm tại Nam Quang luôn sẵn sàng tư vấn loại kính phù hợp nhất với nhu cầu và phong cách của bạn từ kính mát thời trang đến kính thuốc bảo vệ mắt khi làm việc văn phòng.

Dù mang vẻ đẹp nổi bật và độc đáo, mắt xanh dương lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe do độ nhạy cao với ánh sáng và tia UV. Vì vậy, bảo vệ mắt đúng cách là điều không thể xem nhẹ đặc biệt là với những ai sở hữu màu mắt đặc biệt này. Nếu bạn đang tìm giải pháp tối ưu cho đôi mắt, các dòng gọng kính chính hãng tại Mắt Kính Nam Quang với tròng chống UV, chống chói và ánh sáng xanh sẽ là lựa chọn lý tưởng. Đến ngay Mắt Kính Nam Quang để được tư vấn và trải nghiệm sản phẩm bảo vệ mắt toàn diện, vừa an toàn vừa thời trang.